więcej
Stroje kociewskie
Sceniczna i reprezentacyjna wersja stroju
W związku z niezwykle prężnym i skutecznie działającym regionalizmem pomorskim (w tym na obszarze Kociewia) już od lat 20. XX wieku poszukiwano znaków identyfikacyjnych dla poszczególnych regionów. Zwrócono wtedy uwagę na wzornictwo regionalne, w tym ubiory ludowe i ich zdobnictwo. Działania te doprowadziły do wykształcenia się stroju ludowego, pełniącego funkcje identyfikacyjne oraz tożsamościotwórcze, które odgrywały dużą rolę w pełnieniu funkcji reprezentacyjnej i promocyjnej regionów. Za strój ludowy uznawany jest ubiór odświętny, uroczysty, obrzędowy, reprezentacyjny, zakładany od święta, podkreślający doniosły nastrój danej sytuacji.
Dla celów kulturalnych (związanych z działalnością zespołów folklorystycznych) i promocyjnych (identyfikacja regionu) zaczęto opracowywać kostiumy ludowe, za które uznajemy przetworzoną i zunifikowaną (ujednoliconą) formę strojów ludowych.
W efekcie powstaje sceniczna i reprezentacyjna wersja stroju ludowego, która jest przebraniem (kostiumem) zakładanym na szczególne okazje.
Elementy współczesnego damskiego stroju kociewskiego
1. Kamizelka (sznurówka) – obcisła, przylegająca do figury, bez rękawów, z przodu zawiązywana na tasiemkę przeciągniętą obustronnie przez dziureczki lub zapinana na haczyki; szwy i brzegi obszywany czarnym, połyskliwym sznureczkiem lub pasmanterią. Wykonana najczęściej w cienkiego sukna lub aksamitu w żywych kolorach: modry, zielony, czerwony lub brunatny.
2. Koszula – luźna, wysoki kołnierzyk, na fiszbinie lub wykładany, rękaw długi poniżej łokcia, przy nadgarstku ściśnięty, zapinana na guziki. Wykonana najczęściej z białego płótna.
3. Spódnica (halka) – zakładana pod spódnicę; wykonana z płótna białego, wykończona haftem dziurkowanym lub płaskim.
4. Spódnica – szeroka, marszczona, obciśnięta w pasie, kloszowana, fałdy ściągane, nieukładane; wykonywana najczęściej z wełny, lnu czy barwionego płótna w kolorach: czerwonym, brunatnym, modrym, zielonym.
5. Fartuch – wykonywany z lnu w kolorze białym, najczęściej krótki, zawiązywany z tyłu w pasie, prosty, na dole obszyty koronką. Są też dopuszczane inne tkaniny i kolory.
6. Buty – skórzane, brązowe lub czarne; wysokie, sznurowane, z niskim obcasem.
Elementy współczesnego męskiego stroju kociewskiego
1. Kamizelka (westka) – dopasowana do figury, przód cięty poziomo, zapinana na rząd guzików; często występuje niski kołnierzyk-stójka. Wykonana najczęściej z sukna w kolorze granatowym, dopasowanym do koloru spodni.
2. Koszula – szyta z białego płótna, długie rękawy, zapinana na guziki, wykładany kołnierzyk pod szyją przewiązywany czarną lub czerwona tasiemką, nie była zdobiona haftem.
3. Spodnie (buksy) – wąskie, wpuszczane w długie buty, z przodu klapa zapinana na guziki; przeważnie w kratę w kolorze zielony, granatowym albo czerwonym. Wykonane najczęściej z płótna, bawełny lub lnu.
4. Buty – czarne lub ciemnobrązowe, wysokie, z cholewkami, niesznurowane, wykonane ze skóry.
To warto wiedzieć
Współczesny strój kociewski jest często dowolną interpretacją rekonstrukcji dokonanej przez Józefa Gajka. Obok haftu, stał się on jednym z najważniejszych elementów określających tożsamość Kociewiaków. Trudno sobie wyobrazić, aby dziś ów gajkowski strój przestał być używany, gdyż pełni on funkcję przede wszystkim integrującą społeczność regionalną Kociewia. Rekonstrukcja stroju kociewskiego wg Gajka powstała w 1968 roku.
Ważne pojęcia
UBIÓR LUDOWY
Ubiór ludowy czyli artefakty będące w zbiorach muzeów, które zostały pozyskane w trakcie badań terenowych. Każdy z tych elementów był użytkowany przez mieszkańców Kociewia, powstał w określonym czasie i warunkach ekonomiczno-społeczno-kulturowych.
KOSTIUM LUDOWY
Kostium ludowy, czyli współcześnie wykonane kostiumy sceniczne, często w sposób dość schematyczny i swobodny traktujące historyczny materiał etnograficzny. Występuje w odmianach lokalnych, które wynikają z indywidualnych preferencji estetycznych lub możliwości finansowych osób szyjących kostiumy.
Jak zatem dawniej się ubierano?
KOCIEWIE IGŁĄ I NITKĄ
W 2019 roku Lokalna Organizacja Turystyczna “Kociewie” zrealizowała projekt pt. Kociewie igłą i nitką – badanie i promocja stroju oraz haftu jako dziedzictwa kultury ludowej regionu kociewskiego, który był dofinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzące z funduszu promocji kultury. W jego ramach powstały 2 publikacje oraz strona internetowa.
Kociewie igłą i nitką – album zdjęciowy
STRÓJ KOCIEWSKI – MUZEALIA, EWOLUCJA I WSPÓŁCZESNA INTERPRETACJA
W 2021 roku zakończył się projekt pt. Strój kociewski – muzealia, ewolucja i współczesna interpretacja, który był dofinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego a realizowany przez Fundację OKO-LICE KULTURY.
W jego ramach postała publikacja “Strój kociewski – muzealia, ewolucja i współczesna interpretacja” oraz cykl spotkań online dotyczących Dziedzictwa Kulturowego Kociewia.
Rozmowa etnografek – prof. Anny Brzezińskiej i Kamili Gillmeister z Beatą Graban i Lechem J. Zdrojewskim
Czy strój może i powinien ewoluować? Jeżeli tak, to w jakim kierunku? W tym webinarze będziemy szukali odpowiedzi na te i inne pytania. Główni uczestnicy webinaru: Kamila Gillmeister Prof. Maria Pająkowska-Kensik Teresa Lasowa Beata Graban Lech J. Zdrojewski
Kierunek ewolucji i sposoby upowszechniania przyjętych charakterystycznych cech.
Uczestnicy: Anna Brzezińska Teresa Lasowa Kamila Gillmeister, Józef Olszynka, Beata Graban i Lech J. Zdrojewski.
źródło: www.iglainitka.kociewie.eu – Lokalna Organizacja Turystyczna Kociewie; “Strój kociewski – muzealia, ewolucja i współczesna interpretacja” – Fundacja OKO-LICE KULTURY
