Bazylika Katedralna w Pelplinie

Opis

Bazylika Katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Pelplinie była pierwotnie świątynią klasztoru cystersów. Od 1824 roku została siedzibą miejscowego biskupa. Bazylika należy do największych w Polsce obiektów sakralnych wybudowanych z cegły. Posiada także jedne z największych w kraju organy, a także najwyższy drewniany ołtarz w Polsce i drugi co do wielkości w Europie.

Obiekt ten warto zwiedzić z przewodnikiem – więcej na stronie: Diecezjalne Centrum Informacji Turystycznej.

Wirtualny spacer znajdziecie <tutaj>

Prospekt barokowych organów bocznych

W południowym ramieniu transeptu, nad przejściem łączącym świątynię z klasztorem, wznoszą się barokowe organy boczne skryte za niesamowitym, monumentalnym prospektem – jednym z najpiękniejszych w północnej Europie.

Snycerka wykonana przez nieznanego artystę (niektóre źródła wspominają Mateusza Schollera z Gniewa) w latach 1677-1680, stworzona została dla organów zbudowanych w 1679 r. przez gdańskiego organomistrza Jana Jerzego Wolffa. Niezwykłe bogactwo rzeźb i płaskorzeźb zdobi wielopiętrowe dzieło: piszczałki, obramowane po bokach meandrami uszaków, wtopione są w efektowną dekorację złożoną z ornamentów roślinnych (liście akantu, girlandy), aniołków i maszkaronów. Całości dopełniają niezwykle ekspresyjne, dynamiczne rzeźby. Największe wrażenie pozostawia wieńczący prospekt wniebowstępujący Chrystus – półnagi, roztańczony, z wzniesionymi ramionami, niemal unoszący się nad obłokami, ujęty jakby w momencie podskoku odrywał się od ziemi i ziemskiej rzeczywistości. Taka forma oddania motywu Wniebowstąpienia wiąże się ze starotestamentowym obrazem króla Dawida, tańczącego w podskokach przed Arką Przymierza i wyraża radość wynikającą ze zjednoczenia z Bogiem-Ojcem.

Organy posiadają trakturę mechaniczną, 42 głosy, 3 klawiatury i pedał. W połowie XIX w. na nowo wybudowanej emporze chórowej nad głównym wejściem powstał nowy, neogotycki w stylu instrument. Od tej pory używa się właśnie jego, jako że ten barokowy nie był stanie wypełnić dźwiękiem całej świątyni.

Najdoskonalsze osiągnięcie gotyku -sklepienia

Niezwykłej urody i smaku sklepienia powstawały stopniowo. Najwcześniejsze są sklepienia gwiaździste, najpóźniejsze sieciowe i najpiękniejsze kryształowe z 1557 r. Datę tę można (za ks.J.St Pasierbem) uznać za kończącą budowę katedry, mimo, że prace trwały jeszcze później. Po wejściu do katedry wystarczy zadrzeć głowę wysoko do góry i zobaczyć najdoskonalsze osiągnięcie gotyku ceglanego na Pomorzu.

W latach 1602-3 między południową nawą prezbiterium a północną ścianą ówczesnego kapitularza (dawnego oratorium) dobudowano nową zakrystię, która w 1714 roku otrzymała od strony kościoła barokowy portal. W 1645 roku wzniesiono od strony północnej kaplicę rodziny Kosów, a w 1600 roku od zachodu dobudowano kruchtę rozebraną w 1841 roku.

W końcu XVII wieku w południowo – zachodnim narożu południowego ramienia transeptu zbudowano spiralną klatkę schodową, prowadzące na piętro wschodniego skrzydła klasztoru.

Między rokiem 1841 a 1842, po rozebraniu kruchty zachodniej, wbudowano w nawę główną przedsionek z późnogotycką emporą, na której zamontowano w 1845 roku organy.

23 ołtarze w jednym miejscu

W katedrze znajdują się 23 ołtarze rozmieszczone przy filarach międzynawowych oraz w nawach bocznych. Dwadzieścia z nich pochodzi z XVII i XVIII w., dwa są neogotyckie, jeden (posoborowy) powstał w 1971 r. Dziewiętnaście wykonano z drewna, dwa z marmuru i dwa ze stiuku. Wszystkie skonstruowane są w sposób klasyczny: na mensie spoczywa predella, na niej nastawa i zwieńczenie.

Dzieła sztuki

W ołtarzach zachowały się cenne dzieła malarstwa głównych przedstawicieli baroku gdańskiego i pomorskiego: Hansa Kriega, Hermana Hana i jego uczniów (powstałe w latach 1613-25), Bartłomieja Strobla, Andrzeja Stecha z ok. 1670, Samuela Buchwalda czy Jana Peterhacke. Spośród obrazów Hermana Hahna, z których za najokazalsze trzeba uznać “Koronację Maryi Panny”, “Wizję św. Bernarda” oraz tajemniczy artystycznym wyrazem “Pokłon pasterzy”.

Ołtarz główny

Ołtarz główny, z 1623-24 ufundowany przez opata Leonarda II, tworzy sięgająca wysokości sklepień wielokondygnacyjną nawiązującą do form architektonicznych 25 metrową nastawę w stylu wczesnego baroku.

Podzielony jest na pięć osi, z szerszą środkową, zwieńczony jest trzema ozdobnymi szczytami. Zdobi ją bogata dekoracja rzeźbiarska i malarska z obrazami pędzla Hermana Hana; Koronacją Marii (z 1623) i Wizją świętego Bernarda. W dolnej strefie znajdują się repozytoria na relikwie.

W osiach bocznych nisze w których umieszczono rzeźby. Dekoracją rzeźbiarską tworzą figury apostołów i patronów cystersów oraz liczne aniołki. Ponad Koronacją Marii w okrągłym kartuszu umieszczone zostało imię Boże w formie hebrajskiego tetragramu JHWH. Na szczytach figury Chrystusa Zmartwychwstałego w asyście aniołów z narzędziami Męki Pańskiej. Z kilkudziesięciu ołtarzy w całej katedrze dla nas najpiękniejszy jest ołtarz główny.

Stalle

Najpiękniejsze w Polsce gotyckie stalle pochodzące z połowy XV wieku są wyróżnikiem Katedry i honorem było w nich zasiadać. To jeden z najcenniejszych zabytków średniowiecza w katedrze pelplińskiej. Piękne, dębowe, 42 osobowe. Charakteryzują się niezwykle kunsztowną dekoracją snycerską jak i rozwiniętym programem treściowym.

Cysterska świątynia budowana była przez około 250 lat i jest drugim co do wielkości kościołem ceglanym w Polsce.

Od 1965 r. katedra nosi tytuł bazyliki mniejszej, nadany przez papieża Pawła VI. Każdy przyjezdny odczuje w jej murach klimat sprzyjający skupieniu, refleksji i modlitwy, ten sam, który służył cystersom od XIII wieku.

Źródło: http://informacja.diecezja-pelplin.pl/pelplin/zabytki/30-bazylika-katedralna