Starogard Gdański

Odwiedzin

3 899

KATEGORIA: Miejscowości

POŁOŻENIE: Pomorskie | powiat Starogardzki | Starogard Gdański - gmina miejska

REGION: Kociewie | Kociewie - Pojezierze Starogardzkie

INFORMACJE PODSTAWOWE Historia Miasta Kronika – Starogard Gd. w datach

Stolica Kociewia

Wśród kociewskich pól, lasów i jezior, przecięta meandrującą Wierzycą, leży stolica tego regionu – Starogard Gdański. Miasto, którego ciekawą i bogatą historię bez trudu odnajdzie dociekliwy turysta. Zobaczy ją:

w średniowiecznym układzie Starego Miasta, otoczonego murem obronnym;
w świątyniach trzech wyznań – katolickiej fary, żydowskiej bożnicy i kościele poewangelickim;
w zachowanej do dnia dzisiejszego architekturze poprzemysłowej.

Miasto z historią

Ten, kogo ciekawość pchnie dalej, zwróci uwagę na zaskakująco duży Rynek. Pośrodku kwadratu o wymiarach 104x104m w średniowieczu stał pokaźnych wymiarów Ratusz, którego nowożytna bryła stanowi już tylko połowę dawnego budynku. Rozmach, z jakim zaplanowano miasto, a także odnalezione podczas prac archeologicznych dwie z czterech murowanych studni, świadczą o randze i bogactwie Starogardu w czasach jego powstania.

Ślady po postępującym rozwoju miasta znaleźć możemy w zachowanej zabytkowej architekturze – dawnych zakładach, fabrykach, kamienicach, willach i miejskich pałacach.

Tu rodzą się gwiazdy

Hasło przewodnie Starogardu Gdańskiego brzmi: „Tu rodzą się gwiazdy”. Nie jest ono przypadkowe. Rzeczywiście stąd pochodzi wielu odnoszących sukcesy w kraju i na świecie ludzi kultury, sportu, czy polityki. Wymienić można chociażby nazwiska takie, jak: Kazimierz Deyna, Paweł Papke, Marcin Prus, Oktawia Nowacka, Ania Szarmach, Remigiusz Grzela, Dorota Landowska. Jeśli chcecie zobaczyć, gdzie mają swoje korzenie, warto odwiedzić, a może i zostać na dłużej we wciąż rozwijającym się Starogardzie Gdańskim.

tekst: Anna Lembicz |UM Starogard

Opis

Starogard Gdański jest jedną z najstarszych miejscowości Polski Północnej, wykształconą prawdopodobnie z osady neolitycznej (4-5 tysięcy lat p.n.e.) i leżącą w pobliżu lub nawet na samym tzw. szlaku bursztynowym.
W późniejszych wiekach budowano tu grody obronne i osady otwarte. Jeden z książąt pomorskich – Grzymisław, 11 listopada 1198 roku zapisuje lewobrzeżną twierdzę drewniano – kamienną Joannitom, prawobrzeżną część od Piotra Święcy w 1305 roku kupują Krzyżacy. Takie władanie tym obszarem znajduje swoje odzwierciedlenie w historycznym herbie miasta, w którym na tarczy widnieją do dziś dwa krzyże w rzucie pionowym: joannicki u dołu i krzyżacki u góry. Krzyżacy zbudowali na obszarze przez siebie nabytym miasto – twierdzę o charakterze obronnym prawdopodobnie według projektu brata zakonnego Teodora z Florencji i w 1348 roku nadali miastu prawa miejskie.

W czasach Rzeczypospolitej Szlacheckiej miasto stało się ważnym ośrodkiem życia politycznego Pomorza. Tu odbywały się sądy grodzkie i ziemskie oraz zjazdy sejmikowe.
Miasta nie ominęły liczne zarazy, wojny i pożary, z których największy – w 1792 roku – oszczędził tylko kościół farny p.w. Św. Mateusza.
Wiek XVIII to polityczny upadek Polski, któremu nie zapobiegła zwołana do Starogardu w 1769 roku Konfederacja Pomorska. Starogard znalazł się pod panowaniem pruskim.
Pomimo niewoli, wiek XIX zaznaczył się w historii miasta rozwojem przemysłu, powstało wiele fabryk i warsztatów, między innymi:
fabryka kotłów Horstmana (1820 r.),
wytwórnia wódek i likierów Winkelhausena (1846 r.),
kompleks młynów Wiecherta (1872 r.).
fabryka tytoniu Goldfarba (1890 r.)

Do dziś niektóre z tych obiektów pełnią swoją pierwotną funkcję, będąc jednocześnie cennymi zabytkami architektury przemysłowej. Długą tradycją cieszy się również Stado Ogierów założone w 1897 roku i sięgające tradycją hodowli koni Jana III Sobieskiego w Piasecznie koło Gniewa.
Również pod koniec XIX wieku, w latach 1894-1898, w podmiejskim jeszcze wówczas Kocborowie, powstał zespół budynków z parkiem i gospodarstwem rolno-ogrodniczym, w którym do dziś mieści się Państwowy Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych.

W latach 1870 – 1871 zbudowano pierwszą linię kolejową na trasie Piła – Starogard Gdański – Tczew. W roku 1900 miasto otrzymało gazownię i wodociągi.
Dnia 29 stycznia 1920 roku miasto powróciło w granice Polski, wyzwolone przez Błękitną Armię gen. J.Hallera.

Wybuch i przebieg II wojny światowej stanowił – podobnie jak dla całego kraju – tragiczny okres w historii. Lata okupacji hitlerowskiej to jeden z najcięższych okresów w dziejach miasta. Dowodem na to są liczne miejsca kaźni w mieście i okolicy.

Poza malowniczym położeniem, dużym atutem jego usytuowania jest bezpośrednie sąsiedztwo jednego z głównych europejskich szlaków kolejowych, który łączy północ z południem. Przez miasto biegną główne drogi tranzytowe na wschód i zachód Europy. Ma ono też dostęp do dwóch węzłów autostradowych i przebiegającej w sąsiedztwie autostrady A-1, która łączy porty morskie z południową granicą Polski.

Przez kilka ostatnich lat Starogard Gdański wypiękniał. Mieszkańcy cieszą się nowymi skwerkami, boiskami, placami zabaw, skateparkiem, zewnętrznymi siłowniami, a także odnowionym Rynkiem na którym pojawiły się podświetlane fontanny i strefy wypoczynku. Wspaniałą wizytówką miasta jest zabytkowy XIX-wieczny zespół budynków dworca kolejowego, który łączy historyczny wygląd z nowoczesną aranżacją, doskonale wpisując się w architektoniczny pejzaż miasta.

Największym zielonym skarbem miasta jest położony w jego centrum Park Miejski. Liczne atrakcje, jak np. place zabaw, fontanna, oczko wodne, taras widokowy, tężnia solankowa, malownicze alejki, czy ścieżka rowerowa sprawiają, że jest to idealne miejsce do spacerów, relaksu i ucieczki od miejskiego zgiełku.

Co roku tysiące osób bawi się między innymi na: Dniach Starogardu, Zlocie Weteranów Szos. Historii na kołach, Ogólnopolskim Turnieju Tańca Towarzyskiego Memoriale Edwarda Kowalke, Nocy Bardów, czy Święcie Polpharmy. Imprezom towarzyszą: koncerty gwiazd polskiej i zagranicznej sceny muzycznej, występy najlepszych kabaretów, Wielki Jarmark Kociewski, gry i zabawy dla najmłodszych.

Nowoczesne stadiony, boiska, hale i sale sportowe, basen, korty do tenisa ziemnego i stołowego, ścianki wspinaczkowe – miasto dysponuje wieloma obiektami sportowymi, które umożliwiają uprawianie różnorodnych dyscyplin. W Starogardzie Gdańskim nie brakuje emocji sportowych. Mieszkańcy chętnie kibicują podczas meczów ligowych zawodowych koszykarzy z drużyny Polpharma Starogard Gdański, Międzynarodowego Turnieju Piłki Nożnej Deyna Cup Junior, Międzynarodowego Biegu Kociewskiego, Turnieju Tenisa Stołowego. Memoriału Andrzeja Grubby, czy zawodów Triathlon Energy.

Źródło: starogard.pl

Castrum Starigrod 1198-2000

I

11 listopada 1198 – w dokumencie księcia pomorskiego Grzymisława po raz pierwszy pojawia się nazwa Starigrod. Gród wraz z całą, okolicą (m.in. Skarszewami) ofiarował książę rycerzom zakonnym św. Jana.

II

1269 – Odnotowano nową wersję nazwy miasta: Stargarde.
1276 – W jednym z dokumentów zanotowano Staregarde.
1305 – Krzyżacy wykupują Starogard.
1338 – Rozpoczyna się budowa obwarowań grodu.
1339 – Krzyżacy nadają Starogardowi herb.
1348 – Gród otrzymuje chełmińskie prawo miejskie.
1440 – Miasto przystępuje do antykrzyżackiego Związku Pruskiego.
1454 – Przedstawiciele Starogardu składają hołd królowi polskiemu Kazimierzowi Jagiellończykowi.
1461 – Krzyżacy ponownie zajmują miasto.
1465 – Oblężenie Starogardu przez wojska królewskie.

III

1466 – Załoga krzyżacka opuszcza miasto. Starogard jako część tzw. Prus Królewskich wraca pod panowanie królów polskich.
1484 – Wielki pożar niszczy połowę miasta.
1525 – W Starogardzie zaczyna się szerzyć luteranizm.
1557 – Protestanci przejmują świątynie katolickie w mieście.
1566 – Po raz pierwszy odnotowano nazwę miasta w formie Starogard.
1572 – W Starogardzie odbywa się sejmik szlachty pomorskiej.
1599 – Katolicy odzyskują utracona farę.
1600 – Spisany zostaje wilkierz starogradzki – zbiór praw miejskich.
1626-29 – Miasto cierpi skutki wojny szwedzkiej.
1655 – Starogard okupują Szwedzi. Opuszczą miasto dwa lata później.
1749 – Pożar wyniszcza południową część miasta.
1769 – Z inicjatywy Józeta Wybickiego, posła na Sejm Rzeczypospolitej, zawiązuje się w Starogardzie konfederacja pomorska, jako część antyrosyjskiej konfederacji barskiej, w obronie całości granic Rzeczypospolitej. Starogard był pierwszym miastem n a Pomorzu, które przystąpiło do ruchu barskiego. Wielu starogardzian zginęło w starciach z wojskami rosyjskimi (m.in. pod Kcynią) oraz w obronie Wawelu (1772).

IV

1772 – Wojsko pruskie zajmuje Starogard. Zaborcy pozostaną w mieście 148 lat.
1792 – Kolejny wielki pożar niemal doszczętnie niszczy miasto.
1807 – Wojska generała Jana Henryka Dąbrowskiego zajmują na krótko miasto.
1832 – Przez Starogard maszerują kolumny powstańców listopadowych, udających się na emigrację, po upadku powstania.
1846 – Florian Ceynowa przygotowuje chłopski atak na garnizon pruski w Starogardzie. Wydarzenie to wyprzedza europejską Wiosnę Ludów.
1862 – Jako jedna z pierwszych na ziemiach polskich powstaje w Starogardzie straż pożarna.
1893 – Rozpoczyna się budowa wielkiego kompleksu szpitala w Kocborowie.
1903 – Starogardzkie siostry elżbietanki otrzymują własny „klasztorek”.
1908 – W mieście zawiązuje się gniazdo Towarzystwa Gminastycznego Sokół.
1918 – Rada Robotniczo – Żołnierska przygotowuje miasto do przejęcia z rąk pruskich.

V

29 stycznia 1920 – Wojska polskie, dowodzone przez generała Józefa Hallera, obejmują Starogard w imieniu Niepodległej Rzeczypospolitej. Do miasta przybywa 65 pułk piechoty, zwany starogardzkim.
1923 – Starogard gości prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego.
1925 – Rozpoczyna działalność Starogardzki Klub Sportowy.
1926 – Do Starogardu przybywa 2 Pułk Szwoleżerów Rokitniańskich, owiany legendą po pamiętnej szarży na okopy rosyjskie w 1915 roku (porównywanej do Somosierry, wielokrotnie opiewanej, m.in. w pieśni Czerwone maki na Monte Cassino).
1927 – Przybyły do stolicy Kociewia prezydent RP Ignacy Mościcki przyjmuje honory króla kurkowego Bractwa Strzeleckiego. Ponownie odwiedzi Starogard w roku 1929.
1928 – ukazuje się pierwsza polska monografia Starogardu – Królewskie miasto Starogard – stolica Kociewia. Jej głównym autorem był pierwszy po zaborach polski burmistrz miasta – Jan Buchholz, współautorem Andrzej Szklarski.

VI

2 września 1939 – Miasto przechodzi pod okupację niemiecką. 12 września hitlerowcy dokonują pierwszej masowej egzekucji Polaków. Do końca okupacji w Lesie Szpęgawskim zginie około 7 tysięcy ludzi.

VII

6 marca 1945 – Wojska sowieckie wypierają Niemców ze Starogardu. Władzę przejmują komuniści.
1947 – Starogardzianie przenoszą uroczyście prochy ekshumowanych ofiar zbrodni z Lasu Szpęgawskiego oraz prochy śp. księdza prałata Henryka Szumana z Fordonu na cmentarz katolicki w mieście. Symboliczne prochy ofiar sowieckich zostaną tu złożone w 1993 roku.
1949 – W mieście rozpoczyna działalność pierwsza szkoła świecka Towarzystwa Przyjaciół Dzieci.
1950 – Wchodzi w życie nowa urzędowa nazwa miasta: Starogard Gdański.
1956 – Powstaje Zrzeszenie Kociewskie. Starogardzianie fundują pomnik Adamowi Mickiewiczowi.
1963 – Inauguracja corocznych Dni Kociewia.
1973 – Rozpoczyna działalność Towarzystwo Miłośników Ziemi Kociewskiej.
1974 – Oddanie do użytku nowoczesnego szpitala rejonowego.
1980 – Fala strajków sierpniowych ogarnia całe miasto. Powstaje Międzyzakładowy Komitet Strajkowy.
3 maja 1981 – z inicjatywy NSZZ Solidarność odbywa się na Rynku msza św. polowa w intencji Ojczyzny. Przybyło ponad 15 tysięcy mieszkańców miasta.
1983 – Z połączenia MDK i ZDK Polfa powstaje Starogardzkie Centrum Kultury.

VIII

27 maja 1990 – Pierwsze po wojnie wolne wybory do samorządu terytorialnego.
1993 – Rada Miejska powołuje na uroczystej sesji Komitet Honorowy Obchodów 800-lecia Starogardu.
1998 – Uroczyste obchody Jubileuszu 800 – lecia miasta.

Źródło: starogard.pl